طنز: جایگاه و مضامین آن در شعر رهی معیری و محمد مهدی جواهری (بررسی مقایسه ای)

طنز در ادبیات شاملِ آمیزه ای از نقد و هجو و ریشخند و مزاح است که به هدفِ تعریض به کسی و یا در جهت برملا ساختن چهره­ی واقعی کسی در اثنای ابراز جنبه های منفی او و نقص­ها و کاستی­هایی که در وی وجود دارد، به کار می رود. در نتیجه، هدف از طنز، اصلاح همزمان در دو جنبه­ی اخلاقی و زیبایی است. با وجود آن که هیچ دوره ای از دوران تاریخ، از طنز بی نصیب نبوده است؛ از آن جهت که طنز از آغاز دمیده شدن زندگی انسان نشأت می گیرد و همگام و همسو با روابط انسانی او بوده است؛ امّا با این حال طنز در دورانی که ناآرامی واضطراب بر آن سیطره دارد و روزنه های آزادی در آن مسدود است، تجلّی و نمود بیشتری دارد. بدین جهت در صورتی که حجم حوادث ومصیبت های هولناکی را که بر ایران وعراق وارد شده ونیز دسیسه های مهیبی را که استعمارگران وخودکامگان، در این دو سرزمین به راه انداخته اند، بدانیم، قطعاً دلیل حمله شاعران را در این دو سرزمین بر سران توطئه خواهیم فهمید. در این راستا، مقاله حاضر در صدد است تا به شعر طنز در ادبیات ایران وعراق و با تکیه بر اشعار رهی معیری ومحمد مهدی جواهری و به شیوه تحلیلی- توصیفی، ضمن بررسی مقایسه گونه ای بین شعر طنز دو کشور بپردازد. این مقاله درصدد پاسخگویی به این سؤال است که: مهم ترین ویژگی های مشترکی که در لابه لای اشعار معیری و جواهری، وجود دارد و ما را بر آن داشته که این دو شاعر را با هم مقایسه کنیم، چیست؟ پاسخ به این سؤال در چهارچوب اصول مکتب آمریکایی - که سعی در مقایسه اشعار شاعران در ادبیاتِ کشورهای مختلف دارد- دنبال می شود. از نتایجِ به دست آمده از این مقاله نیز سطحِ تعلقِ متون به یکدیگر را مشاهده می نماییم، چرا که مضامینِ مشترکی که در شعرِ معیری و جواهری وجود دارد از احساس مشترک آن دو در قبالِ اوضاعِ سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در کشورهایشان نشأت می گیرد. طنز در شعر این دو شاعر برپایه­ی اندیشه­ی مقابله بین صدق و کذب، صحت و سقم، کمال و نقص، و به طور خلاصه، مبارزه بین آن چیزی که وجود دارد و آن چیزی که شایسته است که وجود داشته باشد، استوار است.